Văn Từ, Văn Chỉ - Thiên Thứ Nhì
Văn Từ, Văn Chỉ
Thiên Thứ Nhì - Nói Về Phong Tục Hương Đảng
Thờ Cúng Các Bậc Khoa Hoạn Và Tôn Vinh Tri Thức
Tri thức
Tôn vinh
Giáo dục
Mở Đầu
“Thờ tiên-hiền cũng là một cách để duy trì phong hóa, làm kỷ niệm cho sự truyền giáo” - Văn kiện phong tục
Mỗi làng có một văn-từ hoặc văn-chỉ. Đàn lộ thiên gọi là văn-chỉ, có lợp mái gọi là văn-từ. Văn-từ, văn-chỉ để thờ riêng những bậc khoa hoạn trong làng. Có làng hiếm văn học, chưa có người hiển đạt, thì thờ Đức Khổng-Tử, gọi là Tiên Thánh-sư, để làm chủ trương cho việc văn học trong làng.
Phân Cấp Thờ Cúng
Ba Hạng Khoa Hoạn
Hạng Nhất
- Những người đỗ đại-khoa (Tiến-sĩ)
- Những người làm quan từ tam, tứ phẩm trở lên
- Thờ ban giữa
Hạng Nhì
- Những người đỗ trung-khoa (Cử-nhân)
- Những người làm quan từ lục, thất phẩm trở lên
- Thờ ban hữu
Hạng Ba
- Những người đỗ tiểu-khoa (Tú tài)
- Những người làm đến bát, cửu phẩm
- Thờ ban tả
Nghi Lễ Tế Tự
Các Lễ Hội Quan Trọng
Xuân Thu Nhị Định
Mỗi năm tháng hai, tháng tám tế hai kỳ, gọi là xuân thu nhị định. Có nơi cả làng tế, có nơi chỉ người có chân trong hội tư văn mới được dự tế.
Lễ Kỳ Khoa
Năm nào có khoa thi thì cả sĩ tử trong làng, hội lại làm lễ kỳ-khoa, hoặc cả làng làm lễ, để cầu cho hương thôn được nhiều người hiển đạt.
Lễ Tạ Ơn
Khi thi xong, ai được đỗ thì lúc về phải có lễ ra lễ văn chỉ để tạ ơn tiên-hiền.
Quan Điểm Và Nhận Xét
Hạn Chế Của Phong Tục
- Chỉ trọng riêng về đường khoa mục, hễ có đỗ mới được liệt tự
- Người làm quan dẫu đến nhất nhị phẩm mà không có chân khoa mục, cũng không được dự
- Chỉ đến lúc tế mới đem vào phối hưởng mà thôi
Giá Trị Và Bài Học
Nhận Định Về Tục Thờ Khoa Hoạn
Mặt Tích Cực
- Duy trì phong hóa, làm kỷ niệm cho sự truyền giáo
- Khuyến khích người ta chăm về việc học hành
- Tôn vinh tri thức và giá trị giáo dục
Mặt Hạn Chế
- Quá chú trọng vào khoa cử, bỏ sót nhiều người tài trí
- Mê lòng về đường hư danh, bỏ mất sự thực dụng
- Không phân biệt người hay, người dở trong khoa cử
Kết Luận
Đề Xuất Cải Tiến
Đã gọi là thờ tiên hiền thì bao nhiêu những người có tài đức, hoặc người nào làm được sự ích lợi gì cho dân xã cũng nên thờ cả, không cứ gì có khoa cử hay không. Trong khoa cử cũng nên phân biệt người hay, người dở, nếu ai là người điếm nhục khoa danh, thì cũng nên bỏ đi, vậy mới đủ mà duy trì phong hóa, và làm gương cho người khác.