Công Quán - Thiên Thứ Nhì
Công Quán
Thiên Thứ Nhì - Nói Về Phong Tục Hương Đảng
Nơi Nghỉ Ngơi Và Hội Họp Của Cộng Đồng Làng Xã
Nghỉ ngơi
Hội họp
Công ích
Mở Đầu
“Dân thôn mỗi nơi có một công-quán, làng to thì mỗi xóm có một công quán”
Công quán là một công trình kiến trúc dân dụng quan trọng trong làng xã Việt Nam, phục vụ nhiều mục đích từ nghỉ ngơi, hội họp đến canh gác. Đây là biểu hiện của tinh thần cộng đồng và lòng nhân ái trong xã hội nông thôn truyền thống.
Chức Năng Và Vai Trò
Các Chức Năng Chính Của Công Quán
Ban Đêm
Làm nơi tuần phu canh giờ
Ban Ngày
- Nơi dân làng hội họp khi có việc
- Chỗ để người ta đi lại nghỉ ngơi
- Gọi là nơi điếm sở
Công Quán Ở Vùng Nông Thôn
Ở vùng nông thôn, công quán có những đặc điểm riêng:
Vị Trí Và Chức Năng
- Thường làm quán giữa cánh đồng
- Làm nơi nông phu vào nghỉ
- Có năm ba hàng quà, hàng trầu nước để người vào nghỉ ăn uống
Nguồn Kinh Phí
- Điếm Sở trong làng thì hàng xã hoặc làng xóm xuất tiền công ra làm
- Quán giữa đồng hoặc của công, hoặc của tư gia xuất tiền làm phúc
Kiến Trúc Và Thiết Kế
Đặc Điểm Kiến Trúc
Quy Mô Xây Dựng
- Công quán làm năm ba gian
- Hoặc lợp ngói xây gạch
- Hoặc làm bằng tre nứa
Công Trình Đặc Biệt
- Ở nhà quê đường đi qua sông, có cầu thượng gia hạ trì
- Cũng tức là công quán
- Để khách qua lại có chỗ nghỉ ngơi
Nghi Lễ Và Sinh Hoạt
Các Nghi Lễ Tại Công Quán
Lễ Tết Hàng Năm
- Mỗi năm đầu mùa xuân, dân làng thường có lễ thủ lợn mâm xôi lễ thổ công
- Đêm hôm trừ tịch cũng bày mũ thổ công, làm lễ tống cựu nghênh tân
Lễ Tháng
- Ba tháng hè, về ngày rằm, ngày mồng một
- Mỗi xóm dùng vàng hương, áo mũ giấy, thanh bông hoa quả
- Và nấu cháo cúng các quan chúng sinh
Ý Nghĩa Và Giá Trị
Giá Trị Cộng Đồng
Công quán là một nơi cho người ta nghỉ ngơi, và là chỗ hội họp canh gác, thì cũng là một việc tiện lợi. Mà ích lợi nhất lại là những quán ở giữa cánh đồng. Những người làm ruộng, đem thân ra chỗ đồng không mông quạnh, khi mưa khi nắng, không có cầu có quán, thì lấy chỗ nào mà trú ẩn? Đường xa dặm thẳng, khách qua lại một ngày đường không có chỗ nghỉ ngơi, nếu không có quán, thì lấy đâu làm chỗ dừng chân, lấy đâu làm chỗ ăn uống?
Nhận Xét Và Bài Học
Tinh Thần Nhân Ái Trong Cộng Đồng
Vậy thì người có lòng tốt, chịu xuất tiền ra làm quán, cũng là một việc công ích vậy. Công quán trong văn hóa làng xã Việt Nam thể hiện tinh thần cộng đồng và lòng nhân ái của người dân. Đây không chỉ là công trình phục vụ nhu cầu thiết thực của người dân mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết, tương trợ lẫn nhau trong cộng đồng. Việc xây dựng và duy trì công quán là hành động đẹp, thể hiện trách nhiệm của mỗi người dân đối với cộng đồng, góp phần tạo nên một xã hội nhân văn và phát triển bền vững.