Thuế Khóa - Thiên Thứ Nhì
Thuế Khóa
Thiên Thứ Nhì - Nói Về Phong Tục Hương Đảng
Nghĩa Vụ Đóng Thuế Và Quản Lý Tài Chính Cộng Đồng
Tài chính
Nghĩa vụ
Quản lý
Mở Đầu
“Thuế khóa là một việc rất hệ trọng trong cách cai trị của nhà nước. Mà nộp thuế thì là một nghĩa vụ của người ta.” - Văn kiện phong tục
Thuế khóa về các dân làng, xưa kia mỗi năm chia làm hai vụ nộp thuế, hoặc nộp tiền, hoặc nộp thóc, hoặc nộp sản vật. Cách thu bổ của dân chí lôi thôi, có làng thu lươm nhươm đến hai ba tháng không xong, mà lúc nộp cũng rầy rà khó chịu.
Từ khi nhà nước bảo hộ đổi cách cũ mà thi hành cách mới, trừ ra các thuế ngoại ngạch, còn ở dân làng chỉ phải nộp thuế đinh, thuế điền thổ gọi là thuế chính ngạch.
Phân Loại Thuế
Các Loại Thuế Chính
Thuế Đinh
- Nội tịch đinh: Những hạng đinh tráng từ 18 tuổi trở lên cho đến 59 tuổi
- Ngoại tịch đinh: Những kẻ nghèo khó, không có sản nghiệp ở trong làng
Thuế Điền Thổ
- Thuế điền chia làm ba hạng
- Thuế thổ chia làm bốn hạng
- Tùy theo chỗ ruộng tốt ruộng xấu và đất trồng hoa màu nhiều lợi ít lợi mà định
Quy Trình Thu Thuế
Các Bước Thực Hiện
Phát Chỉ Bài
Mỗi năm về độ tháng tư tháng năm An nam, nhà nước phát chỉ bài về cho các làng làm thuế, lý trưởng tiếp nhận được chỉ bài, trước hết phải trình với tiên thứ chỉ kỳ mục rồi định ngày vào quân bổ.
Hội Họp Dân Làng
Lý trưởng phải cho mõ reo suốt dân làng được biết. Đến hôm bổ thì đánh trống hội họp dân làng, nhiều nơi phải mổ lợn làm rượu cho dân làng ra đông.
Bổ Thuế
Hội họp đông đủ rồi thì lý trưởng đưa chỉ bài ra cho công dân xem xét, rồi hàng kỳ mục chiếu sổ đinh ra mà bổ.
Mức Thuế Và Cách Tính
Mức Thuế Quy Định
- Nội tịch một năm phải nộp ba đồng
- Ngoại tịch phải năm hào
- Thuế điền thì đại để từ tám hào cho đến một đồng rưỡi một mẫu
- Thuế thổ thì đại để từ ba hào cho đến hai đồng một mẫu
Những Điều Tệ Tục Trong Thuế Khóa
Các Vấn Đề Phát Sinh
Bất Công Trong Bổ Thuế
- Kỳ mục ẩn lậu con cháu nhà mình
- Dân làng phải đóng nặng do sự thiên vị
- Phân bổ không công bằng giữa các thôn
Gánh Nặng Cho Lý Trưởng
- Phải phụ thêm tiền do người trốn tránh thuế
- Mất cơ nghiệp vì thuế
- Sợ không muốn làm việc nữa
Nhận Xét Và Bài Học
Giá Trị Và Hạn Chế
Việc nộp thuế là nghĩa vụ của người dân đối với nhà nước. Tuy nhiên, cần có sự công bằng trong phân bổ và minh bạch trong quy trình thu thuế để tránh các tệ nạn và bất công xảy ra trong cộng đồng làng xã.